በ40 ዓመት ልብ ሲገኝ ጤና አይገኝ? | በ40ዎቹ ውስጥ ያሉ ወንዶችና ሴቶች ሊጠነቀቋቸው የሚገቡ 9 ዋነኛ የጤና ችግሮች

‹‹ገንዘብ የሚገኘው በ20፣ ልብ የሚገኘው በ40›› ይላሉ አባቶች፡፡ 40 ዓመት ታዲያ ማስተዋልና ልብን ብቻ አይደለም ይዞ የሚመጣው፣ አሳሳቢ የጤና ችግሮችንም እንጂ! የጤና ባለሙያዎች ሰዎች ጤናማ አመጋገብን፣ የአካል ብቃት እንቅስቃሴንና አጠቃላይ የጤና ክብካቤን ከልጅነታቸው ጀምረው እንዲተገብሩ ቢመክሩም፣ ብዙዎች ጤና ሲታወክና ዕድሜ ሲገፋ ብቻ ይህን ምክር ያስታውሳሉ፡፡ የደም ቧንቧ እና ልብ ህመሞች፣ የመተንፈሻ አካላት ህመም፣ የወሲብ ድካም፣ የመውደቅና መሰበር አደጋዎችን መቋቋም አለመቻል፣ በአጠቃላይ የበሽታ መከላከል አቅም መዳከም ከ40 ዓመት በኋላ ይበረታሉ፡፡ ለመሆኑ ከ40 ዓመት በኋላ የብዙዎች ስጋት የሚሆኑት እነዚህ የጤና ችግሮች የትኞቹ ናቸው፡፡ ምንስ በማድረግ ቀድሞ መከላከልና መቆጣጠር ይቻላል? ጥቂቶቹን አነሳስተን የባለሞያዎቹን ምክር እናስከትላለን፡፡

1. የከፍተኛ የደም ግፊት መዘዝ

ከፍተኛ የደም ግፊት፣ በርካታ ሰዎችን በኢትዮጵያም ሆነ በተቀረው የዓለም ክፍል የሚያጠቃ ከፍተኛ የጤና ችግር ነው፡፡ ችግሩ ታዲያ የግፊቱ መጨመር ብቻ ሳይሆን ይህን ተከትለው የሚመጡት እንደ ልብ ህመም፣ ስትሮክ፣ የኩላሊት ሥራ መቆም፣ የስንፈተ ወሲብና ሌሎችም ናቸው፡፡ የደም ግፊትን መቆጣጠር ካልቻ በረጅም ጊዜ እነዚህ የጤና ቀውሶች መከተላቸው አይቀርም፡፡ ከፍተኛ የደም ግፊትን የሚያመጡት እንደ ከፍተኛ የኮሌስትሮል መጠን በደም ውስጥ መገኘት፣ በዘር የሚተላለፍ ደም ግፊት፣ እንዲሁም በደም ቧንቧዎች ላይ የሚደርስ ጉዳት ቀዳሚዎቹ ናቸው፡፡ በተለይ ዕድሜ እየገፋ ሲመጣ ተጋላጭነት እየጨመረ የሚመጣባቸው፣ የልብና የደም ቧንቧ ህመሞች ክትትልና ህክምና ካልተደረገላቸው ህይወትን እስከመውሰድ የሚደርስ አደጋ አላቸው፡፡ ከፍተኛ የደም ግፊትን ለመቆጣጠር በባለሙያዎች የተቀመሙ መድሃኒቶችን ሰዎች ለረጅም ጊዜ መውሰድ ግዴታቸው ሲሀን፣ ግፊቱን የሚጨምሩ የምግብ አይነቶችንና መጠጦችን ከመውሰድ እንዲቆጠቡም ይመከራል፡፡

2. የልብ ህመም

‹‹ብር የሚገኘው በልጅነት፣ ልብ የሚገኘው በ40 ዓመት›› የተሰኘው የአባቶች ብሂል፣ በወጣትነት ጊዜ የብር አጠቃቀማችንን ግዴለሽነት ለመግለፅ የተነገረ ይመስላል፡፡ አባባሉ ከጤና አንፃር ደግሞ የሚያስከትላቸው ተጨማሪ ሐሳቦችም አይጠፉም፡፡ ብር በልጅነት ብቻ ሳይሆን በ40 ዓመትም ይገኛል፡፡ ነገር ግን ብሩ የልብ ጤና ጠንቅ የሆኑ የአኗኗር ስልቶችንም ይዞ ይመጣል፡፡ እንቅስቃሴ የጎደለው የሥራ ጠባይ፣ ቅባትና ስኳር የሚያጠቃቸው ምግቦችን ማዘውተር፣ መጠጥና በምቾት ስም የሚመጡ ስልቶች ለጤና ጠንቅ ይሆናሉ፡፡ በተለይ ከ40 ዓመት በኋላ፣ እነዚህ ችግሮች ተጠናክረው የሚመጡ በመሆኑ ጥንቃቄው ግድ ነው ይላሉ ባለሙያዎች፡፡ ኮሮነሪ አርተሪ የሚባለው ቧንቧ ሥራው ይስተጓጎላል፡፡ ሌሎች ለተለያዩ የሰውነት ክፍሎች ደም በስርዓት የማድረስ ስራዎችም፣ ከ40 ዓመት በኋላ በሚከሰቱ የኑሮ የሰውነት ፊዚዮሎጂ ለውጦች ምክንያት ይመጣሉ፡፡

3. የስኳር ህመም

ከ2 ሚሊየን በላይ የስኳር ህሙማን ባሉባት ኢትዮጵያ፣ ተጨማሪ 3 ሚሊዮኖች ደግሞ ቅድመ ስኳር በሚባለው ደረጃ ይገኛሉ አሊያም ተጋላጭ ሆነው ይገኛሉ፡፡ ከሰሃራ በታች ካሉ የአፍሪካ ሀገራት ናይጄሪያንና ደቡብ አፍሪካን ተከትላ፣ ኢትዮጵያ በስኳር ህሙማን ብዛት በሶስተኛነት ተቀምጣለች፡፡ የስኳር ህመም ሁልጊዜ ከ40 ዓመት በኋላ የሚመጣ ችግር አይደለም፡፡ በህፃናት ላይ የሚከሰትበትም አጋጣሚ ጥቂት አይደለም፡፡ ነገር ግን አጋላጭ የሚባሉት እንደ ከፍተኛ ደም ግፊትናልብ ህመም እንዲሁም ከእንቅስቃሴ መራቅ በርክተው የሚታዩት ከ40 ዓመት በኋላ በመሆኑ፣ ስኳርን ከ40 በኋላ በመሆኑ፣ ስኳርን ከ40 በኋላ የሚመጣ ፈተና በሚለው በዚህ ዝርዝር ልናካትተው ወደናል፡፡
የኢኮኖሚ ዕድገትና ከተሜነት እየተስፋፋ መምጣት፣ የብዙዎቹ ኢትዮጵያ ክልሎች እውነታ እየሆነ ነው፡፡ ታዲያ የከተሜነት ህይወቱ ይዞት የሚመጣው ስልጣኔና የተሻለ የኑሮ ዘዬን ብቻ አይደለም፡፡ ለጤና ጠንቅ የሆኑ የአመጋገብ፣ መጠጥና እንቅስቃሴ ለውጦችም ይመጣሉ፡፡ ከጤናማው አትክልትና ፍራፍሬ እንዲሁም ፋይበር ነክ ምግቦች ይልቅ ስጋና ቅባት ነክ ምግቦችን ማዘውተር፣ ከእግር ጉዞ ይልቅ እየተጋፉም ቢሆን ትራንስፖርት መጠቀም፣ የሆነለትም መኪና ላይ የሙጥኝ ማለት እንዲሁም ከእንቅስቃሴ ሙሉ ለሙሉ መራቅ የዘመናዊነቱ ክፋቶች ሆነዋል ይላሉ ባለሙያዎቹ፡፡ መጠጥና ሲጋራም የራሳቸው አስተዋፅኦ አላቸው፡፡ ይህ በአብዛኛው በከተሞ አካባቢ እየተስፋፋ ያለ የኑሮ ዘዬ ለውጥ፣ በክልሎችም እየተስፋፋና ለስኳር ህመም በአስደንጋጭ ሁኔታ መጨመር መንስኤ ሆኖ እየተነሳ ነው፡፡ ለዚህ የኑሮ ዘዬ ለውጥ መፍትሄውና ከስኳር ህመም መጠበቂያው መፍትሄ፣ አንድ ጊዜ ቁጭ ብሎ ራስን መፈተሽና ዘላቂውን የጤና ቀውስ ማሰብ እንደሆነ ባለሞያዎቹ ይጠቅሳሉ፡፡
ሥጋና ጮማ ማንም በየቀኑ ቢያገኝ አይጠላም፡፡ የባለሞያዎችም ምክር ይህን እርግፍ አድርጋችሁ ተዉ አይደለም፡፡ ምጣኔ እናበጅለት ነው፡፡ በርካሽ የምንገዛቸው አትክልቶችና ፍራፍሬዎችን፣ ጥራጥሬዎችንና መሰል የእህል ዘሮችን በብዛት ብናዘወትር፣ በየዕለቱ ቢያንስ ከ20-30 ደቂቃ እንቅስቃሴን ብናደርግና በቢሮ ውስጥም ለረጅም ሰዓት ተቀምጦ መስራት፣ የስራው ጠባይ ከሆነ በየተወሰነ ሰዓት እየተነሳን ብንንቀሳቀስ፣ ከሊፍት ይልቅ ደረጃውን በእግር ብንወጣው እና ንቁ የኑሮ ዘዬን ብንለመድ የስኳር ህመምን ብቻ ሳይሆን ኩላሊት፣ ካንሰር፣ ጉበት፣ ኮሌስትሮል እና መሰል ጉዳይ መንስኤዎችን መቆጣጠር እንደሚቻል ነው ባለሞያዎቹ የሚያሳስቡት፡፡

4. ስትሮክ

ስትሮክ ከልብ ጤና ጋር ጥብቅ ትስስር አለው፡፡ የልብ ደም ቧንቧዎች በቂ ደም ወደ ጭንቅላት መውሰድ ሲሳናቸው ወይም ጭንቅላት ውስጥ ያሉትም የደም ቧንቧዎች በከፍተኛ ደም ግፊት ሲፈነዱ የሚፈጠረው የጭንቅላት ውስጥ ደም መፍሰስ ስትሮክን ያስከትላል፡፡ ይህ የጤና ችግርም እንዲሁ ዕድሜ ሲጨምርና አርባዎቹን ሲዘል የሚጎበኝ በጥንቃቄ ሊታይ የሚገባ ጉዳይ ነው፡፡ የደም አቅርቦቱ ወደ ጭንቅላት መድረስ ሲያቆም ወይም በከፍተኛ ሁኔታ ሲቀንስ የተለያዩ አካላት ስራቸውን ያቆማሉ፡፡ ራስ ምታት፣ እይታ መደብዘዝ፣ ግራ መጋባት፣ መናገር ማቃት እና የመሳሰሉት መገለጫዎች ስትሮክን ይናገራሉ፡፡ ስትሮክን ከማከም መከላከሉ ቅድሚያ የሚሰጠውና ውጤታማው ስትራቴጂ መከላከሉ እንደሆነ በማዮ ክሊኒክ ከፍተኛ ኤክስፐርት የሆኑት ዶ/ር ዴቪድ ሊ ለሪደርስ ዳይጀስት ገልፀዋል፡፡

5. የጀርባ ህመም

የጀርባ ህመም፣ ዓለም የቆመች ያህል እንዲሰማን የሚያደርግ ህመሙን መቋቋምም የሚያስቸግር የጤና ጉዳይ ነው፡፡ የጀርባ ህመም በተለያዩ የጡንቻ፣ ነርቭ እና ዲስክ ችግሮች ሊከሰት የሚችል ሲሆን፣ ዕድሜ ሲገፋ አጥንት እና ጡንቻዎች ከመዳከማቸው አንፃር 40ዎቹን ሲያልፉ የጀርባ ህመምን ሊጠብቁት ይችላሉ፡፡ የጀርባ ህመምን በጊዜ ለሐኪም ማሳየት ቀዳሚው ውጤታማ ችግሩን የማሸነፊያ ዘዴ ነው ይላሉ ሪደርስ ዳይጀስት ያነጋገራቸው ኤክስፐርት፡፡ ስለሆነም መውደቅን የመሰለ አደጋ ካለ እና ማናቸውንም ለጀርባ ህመም የሚዳርግ የበሽታ ምክንያት በፍጥነት ታከሙት ይላሉ ባለሙያው፡፡

6. የወሲብ ድክመት

እንደተቀሩት የአካል ክፍሎቻችን ሁሉ፣ ስኬታማ ወሲብ ለመፈፀም በቂ የደም አቅርቦት፣ ጤናማ ስሜትና አካላዊ ሁኔታዎች ወሳኝ ናቸው፡፡ ዕድሜ ሲገፋ ይበረታሉ ያልናቸው እንደ ልብ ህመም፣ ከፍተኛ የደም ግፊትና ስኳር ህመሞች በወሲህ ሕይወት ላይ ከፍተኛ ጫናን ያደርሳሉ፡፡ በቂ የደም ፍሰት እጥረት ምክንያት፣ ብልትን እንደ ልብ ማቆም አለመቻል በወንዶች፣ በብልት መድረቅ ደግሞ በሴቶች ከዚህ አንፃር በብዙ ሰዎች ዘንድ የሚታዩ ችግሮች ናቸው፡፡ በስራ ውጥረትና በቤተሰብ ጉዳዮ የሚነሱ፣ የአዕምሮ ሰላምን የሚነሱ ጉዳዮችም ስነ ልቦናዊ ጫናቸው ከበድ ስለሚል በወሲብ መደሰትን ፈተና ውስጥ ሲከትቱት ይታያል፡፡ እንደ ሌሎች ከበድ አድርገን እንደምናያቸው የጤና ችግሮች፣ ወሲብ ላይ ችግር ሲኖር በግልፅ ተነጋግሮ ለመፍታት መጣርን ኤክስፐርቶች ይመክራሉ፡፡ ከትዳር ወይም ፍቅር ጓደኛ በተጨማሪ የስነ ልቦና ምክርና ሌሎች አካላዊ ችግሮችን ለመፍታት ዕድሜው አይረፍድምና ችላ አይበሉት የባለሞያው ምክር ነው፡፡

7. የዕይታ መድከም

በዚህ ዕድሜ ውስጥ ተዘውትሮ የሚታየው ጉዳይ የዕይታ መዳከም ነው፡፡ ይህ በልዩ መጠሪያው ፕሪስባዮፒያ የሚባለው የማየት መዳከም፣ በተለይ በዓይን ሌንስ ብርሃን ማንፀባረቅ ድክመት ጋር ተያይዞ የሚከሰት ሲሆን፣ ከዚህ ዕድሜ ጀምሮ እንደ ልብ የማንበቡ ነገር መጽሐፍም ሆነ ኮምፒዩተር ወይም የምግብ የሬስቶራንት ሜኑ ንባብ እየተዳከመ ይመጣል፡፡ ይህ ደግሞ በየጊዜው እየጨመረም ይመጣል፡፡ ይህ ደግሞ በየጊዜው እየጨመረም ሊመጣ ይችላል፡፡ ከዚህ አንፃር አርቀን ለማንበብ ጥረት ልናደርግ እንችላለን፡፡ በርቀት የማየት ችግር ኖሮባቸው መነፅር ሲያደርጉ የነበሩ ደግሞ ከዚህ ዕድሜ ጀምሮ በቅርበት ለማንበብ ከመነፅራቸው ይልቅ ባዶ ዓይናቸው የተሻለ ሆኖ ሊያገኙት ከቻሉ ችግሩ ጀምሯቸዋል ማለት ነውና ማንኛውም ሰው፣ ከዚህ ዕድሜ በኋላ በየሁለት ዓመቱ አንዴ የዓይን ምርመራ በማድረግ ተገቢ መነፅሮችን ለመጠቀም መዘጋጀት አለበት፡፡

8. የትውስታ መድከም

ከአሁን ቀደም የተለያዩ ነገሮችን የማስታወስ ብቃታችን ከዕድሜ ይከሰታል ተብሎ የሚጀምረው ከ60 ዓመት ጀምሮ ነበር፡፡ በቅርቡ ይፋ የሆኑ አዳዲስ ጥናቶች ግን ለማስታወስ መቸገር፣ ለውጡ ከ40 ዓመት ጀምሮ ሊታይ እንደሚችል ነው፡፡ ለ10 ዓመታት ያህል በ2200 ሴቶች ላይ በተደረጉ ጥናቶች ያመለከቱትም፣ የሰዎች የአዕምሮ ብቃትና የትውስታ አቅም ከ45 ዓመት ጀምሮ መቀነስ ይጀምራል፡፡ ይህ ማለት ደግሞ በተቻለ መጠን ሁኔታውን ተረድተን የአዕምሮ ትኩረትንና የማስታወስ ብቃትን የሚጨምሩ፣ የአካል ብቃትና የአዕምሮ ስፖርቶችን (እንደ ሜዲቴሽና ዮጋ) መከወን ያስፈልጋል፡፡ እንዲሁም ልብን መከላከል ጭንቅላትን መጠበቅ ነውና፣ በተለይ የልብ ጤናማነት ላይም አጥብቆ መስራት ሌለው ምክር ነው፡፡

9. ሜኖፓዝ

ይህ በተለይ በ40ዎቹ በሴቶች ላይ ብቻ የሚከሰት ችግር ነው፡፡ ይህም የወር አበባ ማቆምን ተከትሎ በሴቶች ላይ የስነ ልቦና ለውጦች መንፀባረቅ የሚጀመርበት ጊዜ ነው፡፡ በአማካይም ከ45ኛው ዓመት ዕድሜ ጀምሮ የአብዛኛዎቹ ሴቶች የወር አበባ መቆራረጥና የሴትነት ሆርሞን ምንጮች መዛባት የሚጀመርበት በመሆኑ፣ ለዚህ መሰል ተፈጥሯዊ ዑደት መዘጋጀትና በሐኪም ትዕዛዝ ሊወሰዱ የሚችሉ የሴትነት ሆርሞን አረጋጊ ክኒኖችን እንዲሁም እንደ ካልሲየም የመሰሉ የማዕድን እንክብሎች መውሰዱ መልካም ነው፡፡ ለማንኛውም እነዚህ የዕድሜ ለውጦችን ተከትለው የሚጀምሩ ናቸው ለማለት እንጂ እርጅና ጀመረ ማለታችን አይደለምና ተስፋ የሚያስቆርጥ አይደለም፡፡ ሌላ 40፣ 50 እና 60 ዓመት እንጠብቃለንና፡፡

አጠቃላይ ምክር 

ለልብና ደም ቧንቧዎች ጤና የምናደርገው ክብካቤ፣ እስከ ወሲብ ህይወታችን የሚደርስ ጠቀሜታን ስለሚሰጥ እዘህ ላይ ትኩረት ማድረግን ባለሞያዎቹ ይመክራሉ፡፡ እንደ ችግሩ ተጨባጭ ሁኔታ ከሐኪም ጋር በመነጋገር፣ ከ40ዎቹ በኋላ የሚመጡትን የጤና ችሮች በምክክርና ህክምና ማስወገድ ይቻላል፡፡ ከህክምናው በፊት ግን ቢተገበሩ ውጤት ያመጣሉ ሲሉ ባለሞያው የተወሰኑ ምክሮችን ይዘረዝራሉ፡፡
ቋሚ የሆነ ኦክስጅንን የሚጠቀም፣ ደከም የሚያደርግ የአካል ብቃት እንቅስቃሴን ልምድ ማድረግ አርባዎቹ ውስጥም ይቻላል፡፡ ይህም በሰውነት የተጠራቀመ ቅባትን በፍጥነት በማቃጠል፣ ከስብ መከማቸት የሚመጡትን የደም ቧንቧ መጥበብና በዚህ መነሻነት የሚመጡ በሽታዎችን ለማራቅ ይረዳል፡፡ ከዚህ በተጨማሪ ጡንቻን የሚገነቡ እንቅስቃሴዎችም ጥሩ ናቸው፡፡ መንፈስን ዘና የሚያደርግ የእግር ጉዞ፣ ሜዲቴሽ፣ ብዙ ፈሳሽ መጠጣት (አልኮልን አይጨምርም)፣ ቅባት እና ስኳር ነክ ምግቦችን በልኩ ማድረግና ቀለል ወዳሉት የአትክልትና ፍራፍሬ፣ ዓሣ እና ጥራጥሬ ነክ ምግቦች ማዘንበል፣ በ40ዎቹ ዕድሜ የሚመከሩ ሌሎች ብዙ 40 ዓመቶችን መጨመር የሚያስችሉ የባለሞያዎቹ ምክሮች ናቸው፡፡